Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce z dnia 8 marca 2010 roku obowiązuje w tych placówkach, w których stosuje się programy i podręczniki zatwierdzone na jej podstawie. Podstawa odnosi się do poszczegól­nych etapów edukacji szkolnej i zawiera:

                –             charakterystykę psychologiczną dzieci i młodzieży na danym etapie edukacji;

                –             Podstawę programową nauki religii (w szkole);

                –             korelację ze szkolnymi przedmiotami ogólnokształcącymi i ścież­kami edukacyjny­mi (od klasy IV szkoły podstawowej);

                –             propozycje współpracy środowisk katechetycznych.

 

 

Terminologia

Podstawy pro­gramowej kate­chezy

Kościoła katolickiego w Polsce

 

                W Podstawie programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce posłużono się terminologią respektującą zarówno standardy szkolne, wy­tyczne Kościoła powszechnego dotyczące katechezy, jak też polską tra­dycję katechetyczną.

                Dyrektorium ogólne o katechizacji określa nadrzędny cel katechezy (prowadzenie do wiary dojrzałej – DOK 80), który jest realizowany przez zadania katechezy (DOK 85-86). Dokumenty szkolne natomiast posługują się pojęciem celów edukacyjnych. Ze względu na to, że nauka religii jest procesem katechetycznym, realizującym wskazania Kościoła, a jednocześ­nie uwzględniającym kontekst szkolny (DOK 73), Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce wprowadza pojęcie celów katechetycznych. Określają one, czemu ma służyć nauczanie i wychowa­nie religijne na terenie szkoły.

                Działania zmierzające do realizacji celów katechetycznych przez nauczyciela i przedmiot (materiały, podręczniki, inne pomoce naukowe), noszą nazwę zadań nauki religii.

                Treści określają niezbędne informacje, jakie winien zawierać program nauki religii, aby zrealizować cele katechetyczne oraz zadania nauki religii.

                Osiągnięcia opisują wiadomości i umiejętności ucznia, które są wyni­kiem podjęcia przez nauczyciela i przedmiot wypełnienia konkretnych zadań oraz prze­kazania treści po to, by zrealizować cele katechetyczne nauki religii.  Określenie osiągnięć wiąże się ze standaryzacją oceniania. Podstawa programowa nie określa osiągnięć w katechezie przedszkolnej i młodszego wieku szkolnego ze względu na większą potrzebę indywidual­nego trakto­wania dziecka na tych etapach katechizacji.

                Cele katechetyczne, zadania nauki religii, treści i osiągnięcia są pre­zentowane w Podstawie programowej w dwóch wersjach: tabela­rycznej (ukazującej powiązanie celów, zadań, treści i osiągnięć z zadania­mi kate­chezy) oraz opisowej (zbliżonej swą konwencją do analogicznych doku­mentów MEN).

                Korelacja międzyprzedmiotowa ma uwzględniać te treści przedmio­tów nauczania, które są interesujące z punktu widzenia celów katechetycz­nych (edukacyjnych) nauki religii. W związku z powyższym Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce zawiera propozycje zaczerpnięte z analogicznych dokumentów prawa szkolnego. Przyjmuje sformułowania zrozumiałe dla tych programistów oświatowych, którzy z pozycji innych przedmiotów szkolnych chcieliby zaproponować nauce religii integrowanie treści. Jednocześnie należy pamiętać, że korelacja nauki religii z programa­mi pozostałych przedmiotów oznacza, w zależności od konkretnego kon­tekstu szkolnego, nie tylko podejmowanie funkcji inte­grującej, ale niekiedy uzupełniającej lub polemicznej.

                Zgodnie ze wskazaniami zawartymi w Dyrektorium ogólnym o katechi­zacji należy zwrócić uwagę zwłaszcza na następujące zagadnienia:

                – początek świata i sens historii;

                – podstawa (fundament) wartości etycznych;

                – funkcja religii w kulturze;

                – przeznaczenie człowieka;

                – relacja z naturą (DOK 73).

                Stosowanie korelacji międzyprzedmiotowej jest pożądane zarówno ze względów dydaktycznych (łatwiejsze przyswojenie tych samych treści, które omawia się w różnych aspektach na różnych lekcjach), jak i wycho­wawczych (ukazanie uczniom jedności prawdy oraz szacunku do niej).

                Ścieżka edukacyjna jest w dokumentach oświatowych definiowana jako zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć. Programy na­uczania religii winny się odnieść do celów edukacyjnych, zadań, treści i osiągnięć wybranych ścieżek edukacyjnych

 

1. Wprowadzenie w życie religij­ne  – przed­szkole

 

1.1. Charakterystyka dzieci w wieku przedszkolnym

                Wychowaniem przedszkolnym objęte są dzieci między 4 a 6 rokiem życia. W tym wieku zachodzą w nich procesy rozwojowe, takie jak rozwój fizyczny, psychiczny, emocjonalny, społeczno-moralny i religijny. Jedne z nich są już w dziecku nieco zaawansowane, inne – np. procesy rozwoju społeczno-moralnego czy religijnego – często dopiero zostają inicjowane.

                O rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym w dużej mierze decydują procesy poznawcze. W procesach tych pierwszorzędną rolę zazwyczaj odgrywają zdobywane doświadczenia, gdyż myślenie logiczne występuje u dziecka w małym stopniu. Właściwością procesów poznaw­czych jest to, że zdobywa­ne kolejne doświadczenia wyzwalają w dziecku pytania o po­zna­waną rzeczywistość. Dzięki nim możliwe staje się poznawanie przez dziec­ko otaczającego świata i nawiązywanie z nim kontaktu, jak też odnajdywa­nie własnego miejsca w gronie rówieśników i większej społecz­ności. Po­nadto w tym czasie rozpoczyna się budowanie przez dziecko własnego sy­stemu wartości.

                W tym okresie dziecko próbuje upodobnić się do środowiska, w którym żyje. Owo upodabnianie się wynika z jego zdolności do identyfi­kowa­nia się oraz naśladowania znaczących dla niego osób czy postaci. Dziecko, poprzez identyfikację i naśladownictwo, poznaje swoje otoczenie, odkrywa normy w nim obowiązujące, a nadto stara się je respektować i przyjmować za własne. Podobna sytuacja występuje także w jego życiu religijnym. Posiadając zdolność do identyfikowania się i naśladownictwa stara się ono uczestniczyć – choć jeszcze bezkrytycznie – w życiu religijnym zna­czących dla niego osób.

                Procesy identyfikowania się i naśladownictwa nazywane są procesami socjalizacji, a w przypadku życia religijnego socjalizacji religijnej. Socja­lizacja religijna dziecka zazwyczaj wyraża obraz religijności dorosłych: rodziców, wychowawców czy katechetów. W żadnym jednak przypadku nabywana socjalizacja nie świadczy o autonomicznej religij­ności dziecka. Dlatego też wspie­ranie religijnego rozwoju dziecka w wieku przedszkol­nym winno się charakte­ryzować towarzyszeniem mu w nabywaniu antro­po­logicznych podstaw przyszłego autonomicznego życia wiarą (por. DOK 178). Właściwością tego typu działań wychowawczych winny stawać się najpierw naturalne doświadczenia dziecka, umożliwiające pozytywny kontakt ze światem i ludźmi, które z czasem mogą przekształcać się w doświadczenia religijne. Doświadczenia te stanowią bowiem fundament stopniowej inicjacji w życie wiarą, której podmiotem ma być osoba Boga przyjaznego, zatroska­nego o człowieka i o jego udane życie.

                W procesie wychowania inspirowanego wiarą należy wskazać dziecku na sakrament chrztu, jako znak bezwarunkowego ofiarowania mu przez Boga miłości i przyjaźni. Wszystko to ma służyć rozwijaniu doświadczenia Boga oraz kształtowaniu poprawnego Jego obrazu. Trzeba przy tym pamię­tać, że zafałszowanie obrazu Boga na początku życia może być powodem wielu trudności i kryzysów religijnych, które występują w wieku młodzień­czym. Z tych też powodów niezbędne jest ukazywanie Boga objawiającego się na kartach Pisma Świętego, a jedno­cześnie uczenie nawiązywania z Nim osobistego kontaktu poprzez modli­twę i uczestnicze­nie w liturgii.

                W inicjowanych procesach wychowania w duchu wiary mniejsze zna­czenie winno się przywiązywać do przekazywania dziecku wiadomości religijnych, ponieważ nie jest ono jeszcze dostatecznie przygotowane do ich poprawnego zrozumienia. Treści religijne winny być związane ze stawianymi przez dziecko pytaniami nawiązującymi do zdobywanych do­świadczeń. Wówczas udzielane odpowiedzi będą naturalnym wyjaśnieniem zdoby­wanych doświadczeń i drogą do odkrywania i poznawania Boga w otaczającym je świecie.

1.2. Podstawa programowa katechezy w przedszkolu

 

1.2.1. Układ tabelaryczny

Zadania katechezy wynikające z DOK	Cele katechetyczne	Zadania nauki religii	Treści
Rozwijanie poznania wiary	„W okresie dzieciń­stwa proces katechi­za­cji będzie miał charak­ter wychowaw­czy, zwracający uwagę na rozwój tych wartości ludzkich, które stano­wią pod­stawę antropo­logiczną życia wiary, jak zmysł ufności, dar­mowości, daru z sie­bie, prośby, rados­nego uczestnictwa” (DOK 178). Cele te będą realizowane poprzez: 1. Zapoczątkowanie pierwszej socjalizacji umożliwiającej po­zna­wanie oraz rozu­mienie siebie i świata w świe­tle Bożego objawienia; 2. Zapoczątkowanie inspirowanego wiarą wychowania ludz­kiego i chrześcijań­skiego w rodzinie, przedszkolu i Koś­ciele (odkrywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej i we wspólnocie Koś­cioła); 3. Nabywanie umie­jęt­ności wyrażania w znakach własnej reli­gijności; 4. Religijne wyjaśnia­nie zdobywanych doświadczeń; 5. Wprowadzanie w rzeczywistość nie­mate­rialną; 6. Odkrywanie Boga jako osoby; 7. Odkrywanie Boga jako dawcy świata i życia; 8. Odkrywanie przy­dzielonego przez Boga miejsca w świecie;	1. Odkrywać świat jako dar Boga dla ludzi; 2. Odkrywać istotę więzów łączących Boga z człowiekiem (miłość); 3. Wprowadzać w odkrywanie tajem­nicy Boga (obraz Bo­ga); 4. Odkrywać powo­dy, dla których win­no się trwać w łącz­ności z Bogiem; 5. Nauczyć sposo­bów nawiązywania kontaktu z Bo­giem; 6. Poznawać źródło świata wartości i obo­wiązujących w życiu norm; 7. Przywoływać do­świadczenia uświada­mia­jące istnienie rze­czy­wistości niema­terialnej; 8. Nazywać i inter­pre­tować rzeczywi­stość niematerialną; 9. Wprowadzać poję­cia Boga jako faktycz­nej istoty niematerial­nej; 10. Wyjaśniać praw­dę o możliwościach na­wią­zywania kontaktu z Bogiem; 11. Wskazywać na obecność Boga w ży­ciu ludzi; 12. Uczyć możli­wości wyrażania zaufa­nia Bogu;	1. Związki Boga ze światem i z człowiekiem objawione na kartach Pisma Świętego; 2. Zasadność dochowywania Bogu wierności w codziennym życiu;
			3. Przekazane w Biblii podsta­wowe prawdy wiary o: – Bogu Stwórcy i Dawcy stwo­rzonego świata; – Bogu przyjaznym i obdaro­wującym ludzi; – Bogu przychodzącym do ludzi i utrzymującym z nimi osobowy kontakt; – Bogu zawierającym z ludźmi w udzielanym im chrzcie nowe przymierze; – potrzebie i sposobach nawią­zywania z Bogiem kontaktu;
Wychowanie liturgiczne i nauczanie modlitwy	9. Uczenie rozumie­nia istoty modlitwy; 10. Uczenie modli­twy; 11. Wprowadzanie w rozumienie pod­stawo­wych znaków i czyn­ności liturgicz­nych; 12. Uczenie wykony­wania podstawowych znaków religijnych; 13. Wprowadzanie do uczestnictwa w litur­gii;	13. Podawać moty­wy uczenia się mo­dli­twy i udziału w liturgii;	4. Człowiek jako istota cieles­no-duchowa nawiązuje kontakt z Bogiem. Ponadto konkretny­mi znakami wyraża swą re­ligij­ność; 5. Modlitwa i liturgia szcze­gól­nymi znakami okazywania Bogu swej czci i przywiąza­nia; 6. Modlitwa i liturgia umożli­wiają okazywanie Bogu wdzię­czności za Jego dary, w tym za zjednoczenie z Nim;
Formacja moralna	14. Wprowadzanie do procesów socjalizacji religijnych motywów postępowania; 15. Uświadamianie potrzeby rozwijania własnej dojrzałości; 16. Tworzenie oparte­go na wierze systemu wartości;	14. Formułować czer­pane z wiary moty­wy postępowa­nia: przede wszystkim przy­kazanie miłości oraz związek z Bo­giem zapoczątko­wa­ny w chrzcie;	7. Fundamentem moralności chrześcijańskiej jest związek z Bogiem zapoczątkowany w chrzcie; 8. Moralność chrześcijańska, której uczy Jezus, najpełniej wyraża się w miłości;
Wychowanie do życia we wspólnocie	17. Odkrywanie po­trzeby stawania się odpowiedzialnym za innych; 18. Poznawanie Bo­że­go zamiaru, by ludzie wzajemnie sobie po­magali; 19. Rozwijanie umie­jętności poznawania prawdy o sobie i in­nych ludziach; 20. Uświadamianie motywów, dla któ­rych wierzący przy­znaje innym te same prawa, którymi sam się w życiu kieruje; 21. Rozpoznawanie w społeczności wie­rzą­cych – Kościele znaku życia wiarą.	15. Wyjaśniać powo­dy (motywy), dla których wszyscy mają przed Bogiem równe prawa; 16. Uczyć konkret­nych form bycia we wspól­nocie i przejmo­wania na siebie wyni­ka­jących z tego obo­wiąz­ków; 17. Rozwijać świa­do­mość odpowiedzial­noś­ci za religijny roz­wój wspólnoty; 18. Wprowadzać w życie wspólnoty wie­rzą­cych – w życie religijne Kościoła.	9. Człowiek z woli Boga żyje wespół z innymi; 10. Przed Bogiem wszyscy są sobie równi; 11. Bóg oczekuje, że ludzie żyjąc razem będą się wzajem­nie wspierać w stawaniu się bar­dziej dojrzałymi; 12. Bóg daje ludziom prawo ułatwiające im poszanowanie praw osobistych i wspólnoty; 13. Prawo Boże przyznające wszystkim ludziom te same prawa domaga się rozwijania miłości; 14. Obowiązek przestrzegania prawa Bożego wypływa z chrztu; 15. Życie wspólnoty religijnej koncentruje się i wyraża w życiu Kościoła.

 

 

1.2.2. Układ opisowy

 

Cele katechetyczne

 

                W okresie dzieciństwa proces katechizacji będzie miał charakter wy­chowawczy, zwracający uwagę na rozwój tych wartości ludzkich, które stanowią podstawę antropologiczną życia wiary, jak zmysł ufności, dar­mowości, daru z siebie, prośby, radosnego uczestnictwa” (DOK 178). Cele te będą realizowane poprzez:

1.                 Zapoczątkowanie pierwszej socjalizacji umożliwiającej poznawanie oraz rozumienie siebie i świata w świetle Bożego objawienia;

2.                 Zapoczątkowanie inspirowanego wiarą wychowania ludzkiego i chrześ­cijańskiego w rodzinie, przedszkolu i Kościele (odkrywanie swojego miejsca w grupie rówieśni­czej i we wspólnocie Kościoła);

3.                 Nabywanie umiejętności wyrażania w znakach własnej religijności;

4.                 Religijne wyjaśnianie zdobywanych doświadczeń;

5.                 Wprowadzanie w rzeczywistość niematerialną;

6.                 Odkrywanie Boga jako osoby;

7.                 Odkrywanie przydzielonego przez Boga miejsca w świecie;

8.                 Uczenie rozumienia istoty modlitwy;

9.                 Uczenie modlitwy;

10.             Wprowadzanie w rozumienie podstawowych znaków i czynności liturgicznych;

11.             Uczenie wykonywania podstawowych znaków religijnych;

12.             Wprowadzanie do uczestnictwa w liturgii;

13.             Wprowadzanie do procesów socjalizacji religijnych motywów postę­powania;

14.             Uświadamianie potrzeby rozwijania własnej dojrzałości;

15.             Odkrywanie potrzeby stawania się odpowiedzialnym za innych;

16.             Tworzenie opartego na wierze systemu wartości;

17.             Poznawanie Bożego zamiaru, by ludzie wzajemnie sobie pomagali;

18.             Rozwijanie umiejętności poznawania prawdy o sobie i innych lu­dziach;

19.             Uświadamianie motywów, dla których wierzący przyznaje innym te same prawa, którymi sam się w życiu kieruje;

20.             Rozpoznawanie w społeczności wierzących – Kościele znaku życia wiarą.

 

Zadania nauki religii

 1.           Odkrywać świat jako dar Boga dla ludzi;

 2.           Odkrywać istotę więzów łączących Boga z człowiekiem (miłość);

 3.           Wprowadzać w odkrywanie tajemnicy Boga (obraz Boga);

 4.           Odkrywać powody, dla których winno się trwać w łączności z Bo­giem;

 5.           Nauczyć sposobów nawiązywania kontaktu z Bogiem;

 6.           Poznawać źródło świata wartości i obowiązujących w życiu norm;

 7.           Przywoływać doświadczenia uświadamiające istnienie rzeczywistoś­ci niematerialnej;

 8.           Nazywać i interpretować rzeczywistość niematerialną;

 9.           Wprowadzać pojęcie Boga jako faktycznej istoty niematerialnej;

10.          Wyjaśniać prawdę o możliwościach nawiązywania kontaktu z Bo­giem;

11.          Wskazywać na obecność Boga w życiu ludzi;

12.          Uczyć możliwości wyrażania zaufania Bogu;

13.          Podawać motywy uczenia się modlitwy i udziału w liturgii;

14.          Formułować czerpane z wiary motywy postępowania: przede wszyst­kim przykazanie miłości oraz związek z Bogiem zapoczątko­wa­ny w chrzcie;

15.          Wyjaśniać powody (motywy), dla których wszyscy mają przed Bogiem równe prawa;

16.          Uczyć konkretnych form bycia we wspólnocie i przejmowania na siebie wynikających z tego obowiązków;

17.          Rozwijać świadomość odpowiedzialności za religijny rozwój wspól­noty;

18.          Wprowadzać w życie wspólnoty wierzących – w życie religijne Kościoła.

 

Treści

 1.           Związki Boga ze światem i z człowiekiem objawione na kartach Pisma Świętego;

 2.           Zasadność dochowywania Bogu wierności w codziennym życiu;

 3.           Przekazane w Biblii podstawowe prawdy wiary o:

                                               – Bogu Stwórcy i Dawcy stworzonego świata;

                                               – Bogu przyjaznym i obdarowującym ludzi;

                                               – Bogu przychodzącym do ludzi i utrzymującym z nimi osobowy kontakt;

                                               – Bogu zawierającym z ludźmi w udzielanym im chrzcie nowe przy­mierze;

                                               – potrzebie i sposobach nawiązywania z Bogiem kontaktu;

 4.            Człowiek jako istota cielesno-duchowa nawiązuje kontakt z Bogiem. Ponadto konkretnymi znakami wyraża swą religijność;

 5.           Modlitwa i liturgia szczególnymi znakami okazywania Bogu swej czci i przywiązania;

 6.           Modlitwa i liturgia umożliwiają okazywanie Bogu wdzięczności za Jego dary, za zjednoczenie z Nim;

 7.           Fundamentem moralności chrześcijańskiej jest związek z Bogiem za­początkowany w chrzcie;

 8.           Moralność chrześcijańska, której uczy Jezus, najpełniej wyraża się w miłości;

 9.           Człowiek z woli Boga żyje wespół z innymi;

10.          Przed Bogiem wszyscy są sobie równi;

11.          Bóg oczekuje, że ludzie żyjąc razem będą się wzajemnie wspierać w stawaniu się bardziej dojrzałymi;

12.          Bóg daje ludziom prawo ułatwiające im poszanowanie praw osobi­stych i wspólnoty;

13.          Prawo Boże przyznające wszystkim ludziom te same prawa domaga się rozwijania miłości;

14.          Obowiązek przestrzegania prawa Bożego wypływa z chrztu;

15.          Życie wspólnoty religijnej koncentruje się i wyraża w życiu Kościoła.

 

 

1.3. Współpraca środowisk

1.3.1. Rodzina

 

 1.           Należy uświadamiać rodzicom, że Bóg, którego wyznaje­my, objawia ludziom swą bliskość i przyjaźń. Działania te są niezbędne choćby dlatego, że właśnie rodzice najczęściej wpływają na kształtowany w świadomości dziecka obraz Boga;

 2.           Współpraca z rodzicami winna zmierzać także do uświadamiania im, że dziecko – poza innymi zakresami ich postaw – identyfikuje się także z ich postawami religijnymi i je naśladuje. Zasada ta ma zasto­sowanie przede wszystkim w przejmowaniu od rodzi­ców konkret­nych praktyk religijnych. Poprzez te zdol­ności dziecko ucze­stniczy w religijności dorosłych. Trzeba jednak pamię­tać, że procesy te tylko na stosunkowo krótki czas mogą dostar­czać dziecku wystarczają­cych argumentów do prowadzenia i rozwija­nia życia reli­gij­nego. Stąd też już na etapie wieku przedszkol­nego niezbędne jest wspieranie go w stopniowym nabywaniu zdolności dochodze­nia do religij­ności autonomicznej;

 3.           Rodzice, którzy zazwyczaj stanowią dla dziecka w wieku przedszkol­nym największy autorytet, winni podejmować świadome dzia­łania umożliwiające dziecku odkrywanie Boga jako autentycznego obrońcy człowieka. Wyrazem Jego troski o dobro ludzi są między innymi przykazania, pośród których najważniejsze jest przykazanie miłości. W procesach wychowywania małego dziecka inspirowanego wiarą ważne jest zatem, aby ten aspekt był stopniowo dziecku przybli­żany, a wraz z nim związek człowieka z Bogiem, którego wyrazem był chrzest. Chrzest też winien stanowić, w przypadku wychowywania religijnego, już w wieku przedszkolnym ważny punkt odnie­sienia dla całej religijności dziecka.

1.3.2. Parafia

 

 1.           Katecheza dzieci w wieku przedszkolnym w niektórych regionach Polski może być związana z przygotowaniem do „wczesnej Komunii świętej”;

 2.           Katecheza dzieci w wieku przedszkolnym może dostarczać okazji do udziału dzieci w wydarzeniach parafialnych: nabożeństwa okolicznoś­ciowe, procesje, uroczystości, prymicje, jubileusze itp.

 3.           Pośród wyjaśnień, które winny się przy takich okazjach pojawiać, nie powinno zabraknąć i tych, że dzieci wespół z innymi wierzącymi będą uczestniczyć w oddawaniu czci Bogu, w wielbieniu Go czy też dzię­kowaniu za otrzymane od Niego dary.

 

2. Katecheza inicjacji w sakramenty pokuty i pojednania oraz Eucharystii–
klasy 1-3

 

2.1. Charakterystyka dzieci klas 1-3 szkoły podstawo­wej

                Do klas 1-3 szkoły podstawowej uczęszczają dzieci w wieku 7-9 lat. Ten przedział wiekowy nazywany jest młodszym wiekiem szkolnym. Nau­ka w szkole i wykonywanie zadań stawianych przez nią staje się głównym obowiązkiem i pracą dziecka oraz głównym czynnikiem jego psychicznego rozwoju. Nowa sytuacja zobowiązuje dziecko do działania coraz bardziej odpowiedzial­nego i celowego. Wyrabia w nim poczucie obowiązku i od­powiedzialności wobec otoczenia. Umiejętność świadomego i zorgani­zowanego działania rozwija w dziecku cechy woli. Dziecko naby­wa umie­jętność liczenia się z punktem widzenia innych oraz uwzględnienia prag­nień innych osób.

                Na tym etapie rozwoju dziecko przechodzi od działalności zabawowej do uczenia się. Zmiana zasadniczej formy jego działalności wymaga odpo­wiedniego kształtowania motywów uczenia się. Dziecko uczy się chętniej, gdy praca ta daje mu przyjemność i gdy spotyka się z pochwałą nauczycie­la. Czynnikiem motywującym do pracy jest też znajomość blis­kich i kon­kretnych celów działania. Dzieci w klasie pierwszej i drugiej nie interesują się jeszcze klasą i osiągnięciami kolegów, oceny mają dla nich znaczenie indywidualne. Sytuacja ta stopniowo zmienia się w klasie trzeciej.

                W odniesieniu do treści nauczania dziecko w klasie pierwszej i drugiej pociąga proces uczenia się, zaspokojenie wymagań nauczyciela oraz praca z materiałem dydaktycznym. Dzieci lubią prace, które wymagają od nich aktywności.
W klasie trzeciej rozpoczyna się wzrost zainteresowań treścią przedmiotów szkolnych. Nauka staje się środkiem poznania rzeczywistości. Motywem uczenia się jest to, by być dobrym uczniem oraz coś nowego poznać. W klasach 1-3 zmianie ulega również charakter uczenia się. U dzieci następuje rozwój pamięci logicznej. Łatwo asymilują treści podawane w sposób konkretny i poglądowy. Dzięki zdolnościom do działań logicz­nych dzieci kształtują pierwszą wizję świata zbliżoną do obiektywnej.

                W pierwszej fazie młodszego wieku szkolnego następuje rozwój wrażeń i spostrzeżeń, rozwój pamięci i mowy. Rozwój wrażeń i spostrzeżeń po­lega na dostrzeganiu szczegółów w treściach, które dotąd uchodziły uwa­dze dziecka. Zabawa, choć przestaje być dominującą postacią działalności, zmienia się pod względem formy i treści. Ważnym czynni­kiem rozwoju staje się własna aktywność. Rozwój pamięci wyraża się w zwięk­szeniu jej szybkości i trwałości. Następuje rozwój dowolnego zapamięty­wania. Wraz z rozwojem mowy myślenie konkretne przeobraża się w ab­strakcyjno-słowne.

                W tym okresie dają się również zauważyć zmiany w religijności dziec­ka. W siódmym roku życia religijność łączy się bardzo ściśle z auto­rytetem. Dziecko przyjmuje normy i wzorce od osób dla niego znaczących. Obok rodziców zaczynają być nimi także ksiądz, siostra zakonna, kate­chetka. Konkretny charakter myślenia powoduje przenoszenie cech włas­nych rodziców, zwłaszcza ojca, na obraz Boga. Powinność religijna jest ujmowana jako obowiązek i posłuszeństwo ze względu na starszych, a Bóg jest stróżem tej powinności. Religijność na tym etapie rozwoju cechuje rytualizm wyrażający się w mechanicznym ujmowaniu relacji między zna­kami materialnymi i religijnymi, a ich duchowymi skutkami. Około dziewiątego roku życia zanika naiwny obraz Boga, a pojawia się rozumie­nie Go jako ducha, który jest wszechobecny, dobry i sprawiedliwy. Od drugiej klasy dziecko przeżywa ambiwalentne uczucia wobec Boga: raz postrzega Go jako radosnego i dobrego, a kiedy indziej groźnego i surowego.

                Wskutek konfrontacji z różnymi informacjami z zewnątrz mogą pojawić się u dziecka pierwsze, fragmentaryczne wątpliwości w wierze. Ponieważ w religijnych zachowaniach dominuje aktywność zewnętrzna i prawdy wia­ry nie zostały jeszcze uwewnętrznione, rodzi się potrzeba rozbudzania w dziecku tęsknoty za bezpieczeństwem, pokojem, zaspokojeniem pozy­tyw­nych pragnień, których źródłem jest sam Bóg. Dużą rolę w kształtowa­niu postawy religijnej będzie miało budowanie zaufania i poczucia bezpie­czeństwa w relacjach międzyludzkich, które dziecko przeniesie na swoje odniesienia do samego Boga. Także odpo­wiednie przygotowanie i prze­życie sakramentu pokuty i pojednania oraz Eucharystii odegra w tym względzie znaczącą rolę.

 

2.2. Podstawa programowa katechezy inicjacji w sakra­menty pokuty i pojednania oraz Eucharystii – klasy 1-3 szkoły podstawo­wej

 

2.2.1. Układ tabelaryczny

 

Zadania katechezy wynikające z DOK	Cele katechetyczne	Zadania nauki religii	Treści
Rozwijanie poznania wiary	1. Kształtowanie świadomości dziecię­ctwa Bożego rozpo­czętego na chrzcie świętym; 2. Kształtowanie umiejętności odnajdy­wania śladów Boga w otaczającym świe­cie; 3. Budzenie zaintere­sowania życiem wiary i doświadczenia ra­dości z wiary; 4. Poznanie podstawo­wych prawd wiary wpływających na kształtowanie postaw; 5. Wprowadzanie w historię zbawienia celem ukazania dzia­łania miłosiernego Boga w historii świata i ludzi;	1. Uświadamiać uczniom istnienie rzeczywistości religij­nej; 2. Zakorzeniać wiarę w sferze emo­cjonalnej i wolityw­nej; 3. Rozwijać w uczniach zacieka­wie­nie i postawę otwar­tości na pozna­nie Jezusa; 4. Zapoznać z wy­bra­nymi wydarzeniami z historii zbawienia: – stworzenie świata, ludzi i aniołów, – grzech ludzi, – obietnica zbawienia, – prorocy przekazicie­lami obietnicy, – Jezus obiecanym Zbawicielem, – Kościół realizujący posłannictwo Chry­stusa, – Maryja Matką Chry­stusa i naszą;	1. W codziennym życiu spotykamy kochającego Boga; 2. Zaufanie do Boga Ojca opiera się na wierze w Jezusa i w Ducha Świętego; 3. Zróżnicowanie światopoglądowe; 4. Bóg do nas mówi: – zaprasza do przy­jaźni, – jest zawsze blisko nas, – obdarza łaską; 5. Jezus Słowem Boga do nas – Jego życie i zarys nauki; 6. Spotkanie Jezusa – „Boga z nami”: – publiczna działal­ność, – miłość jako podsta­wowa zasada życia i pojednania z Bo­giem i ludźmi, – Chrystus umarł i zmartwych­wstał dla nas; 7. Jezus żyje w Koś­ciele; – wybór Apostołów, – Duch Święty pro­wa­dzi i umacnia życie pierwotnego Kościoła, – Eucharystia centrum życia Kościoła, – powtórne przyjście Pana; 8. Dzieło stworzenia przejawem miłości Bożej; 9. Dzieło odkupienia wyrazem bezgranicz­nej miłości;
Wychowanie liturgicz­ne	6. Kształto­wanie umiejętności włącze­nia się w świę­towanie wiary ludu Bożego (liturgia, rok liturgicz­ny, polska tradycja okresów liturgicz­nych); 7. Formacja postawy zaufania jako podsta­wy nawrócenia i po­kuty – fundamen­tów pełnego przeżycia sakramentu pojedna­nia. 8. Uzdolnienie do pełnego i aktywnego uczestnictwa w Eu­charystii;	5. Uświadomić owo­ce i zobowiązania wyni­kające z przy­jęcia chrztu świętego; 6. Wprowadzać uczniów do pełnego uczestnictwa we Mszy świętej; 7. Wychować do systematycznego korzystania z sakra­mentów: pokuty i Eucharystii; 8. Wprowadzać w religijny wymiar przeżywanych świąt celem świadomego spotkania z Jezusem w wydarzeniach zbawczych; 9. Zachęcać do ucze­stnictwa w nabożeń­stwach;	10. Rok liturgiczny: Adwent – Boże Naro­dzenie: – jego świętowanie, – aktualizacja, – źródło wiedzy o zbawieniu; Wielki Post – miste­rium paschalne: – ludzie nie za­wsze są wierni, – ofiara paschalna Chrystusa – pokuta i sakrament pojednania drogą powrotu do Boga; 11. Świętowanie Wielkanocy – święto­wanie niedzieli; 12. Eucharystia – sakrament jedności i miłości zbawczej, krzepiącej uczty, obecności Chrystusa; 13. Nabożeństwa okresowe wyrazem pobożności Kościoła;
Nauczanie modlitwy	9. Uczenie nawiązy­wania dialogu z Bo­giem i udzielania odpowiedzi na Jego apel; 10. Wdrożenie do modlitwy dziękczyn­nej, chwalebnej, prze­błagalnej, błagalnej, prywatnej i liturgicz­nej;	10. Budzić ducha sku­pienia i uczyć pro­stego wyrażania we­wnętrznych prze­żyć; 11. Uczyć podstawo­wych modlitw;	14. Modlitwa rozmo­wą ze spotkanym Jezusem; 15. Maryja, Matka Jezusa i nasza, wzo­rem rozmodlenia (modlitwy, pieśni i piosenki); 16. Modlitwa w Sta­rym i Nowym Testa­mencie wzorem mo­dlitwy człowieka wiary; 17.Modlitwy litur­giczne i samodzielnie tworzone; 18.Postawy wdzięcz­ności, przeproszenia i przebaczenia; 19. Wiara źródłem ludzkiej życzliwości, pogody ducha, radoś­ci;
Formacja moralna	11. Poznanie wybra­nych wydarzeń z hi­storii zbawienia urze­czywistniających się w życiu ucznia (dla kształtowania jego osobowości); 12. Zdolność kształto­wania sumienia na podstawie przykazania miłości w Dekalogu i Ewangelii; 13. Zdolność szukania płaszczyzn szerzenia dobra i królestwa Bożego w swoim środowisku; 14. Kształtowanie osobowości (odpo­wiednio do wieku) na przykładzie wzoru świętych;	12. Formować wrażli­we sumienie; 13. Rozwijać posta­wę zaufania do Pana Boga i odpowiedzi na Jego wezwanie; 14. Rozwijać posta­wę życzliwości i ko­leżeń­stwa wobec rówieśni­ków; 15. Rozwijać posta­wę szacunku wobec ro­dziców i innych doro­słych; 16. Kształtować właś­ciwe odniesienia do drugich: wdzięcz­ność, gotowość do dziele­nia się z innymi, wzajem­ne obdaro­wywanie się, ale też przeprasza­nie; 17. Uwrażliwiać na zagroże­nie zdro­wia własnego i innych; 18. Uczyć właści­wych postaw w sto­sunku do otaczającego środo­wiska, przyrody, uczyć samokontroli; 19. Pomagać w kształto­waniu właś­ci­wej postawy wobec włas­nego ciała;	20. Jedność wyrazem poczucia braterstwa w Chrystusie; 21. Dekalog wyrazem troskliwej miłości Boga wobec ludzi; 22. Ewangelia miłości zasadą życia dzieci Bożych (przykazanie miłości, Błogosła­wieństwa; 23. Przykłady życia według Ewangelii; 24. Troska o dobro wspólne: klasowe, rodzinne, parafialne;
Wychowanie do życia we wspólnocie	15. Kształtowanie umiejętności nawiązy­wania kontaktów z rówieśnikami i do­ro­słymi; 16. Kształtowanie świadomości przyna­leżenia do społecz­ności Kościoła; 17. Pogłębienie związku swojego życia z życiem Koś­cioła i odnajdywanie swojego miejsca w nim;	20. Budzić prze­świad­czenie o rzeczy­wistoś­ci nadprzyro­dzonej zapoczątkowa­nej w chrześcijaninie na chrzcie świętym; 21. Uświadomić war­tość życia we wspól­nocie i potrzebę właś­ci­wych w niej zacho­wań; 22. Budować wspól­notę i jedność w kla­sie, rodzinie, pa­rafii;	25. Kościół „prze­strzenią” gromadzenia się wspólnoty wierzą­cych; 26. Każdy ochrzczony ma swoje miejsce w Kościele; 27. Co już teraz mogę uczynić dla Kościoła;
Wprowadzenie do misji	18. Świadczenie co­dziennym życiem o włączeniu się w misy­jne dzieło Koś­cioła.	23. Troszczyć się, by Jezus i Jego dzieło dotarło do wszystkich, którzy Go nie znają.	28. Jezus posyła swoich uczniów na cały świat z ewange­lią i obiecuje swoją asystencję.

 

 

2.2.2. Układ opisowy

Cele katechetyczne

 

 1.           Kształtowanie świadomości dziecięctwa Bożego rozpoczętego na chrzcie świętym;

 2.           Kształtowanie umiejętności odnajdywania śladów Boga w otaczającym świecie;

 3.           Budzenie zainteresowania życiem wiary i doświadczenia radości z wiary;

 4.           Poznanie podstawowych prawd wiary wpływających na kształtowanie postaw;

 5.           Wprowadzanie w historię zbawienia celem ukazania działania miłosiernego Boga w historii świata i ludzi;

 6.            Kształtowanie umiejętności włączenia się w świętowanie wiary ludu Bożego (liturgia, rok liturgiczny, polska tradycja okresów liturgicz­nych);

 7.           Formacja postawy zaufania jako podstawy nawrócenia i pokuty – fundamentów pełnego przeżycia sakramentu pojednania;

 8.           Uzdolnienie do pełnego i aktywnego uczestnictwa w Eucharystii;

 9.           Uczenie nawiązywania dialogu z Bogiem i udzielania odpowiedzi na Jego apel;

10.          Wdrożenie do modlitwy dziękczynnej, chwalebnej, przebłagalnej, bła­galnej, prywatnej i liturgicznej;

11.          Poznanie wybranych wydarzeń z historii zbawienia urzeczywistniają­cych się w życiu ucznia (dla kształtowania jego osobowości);

12.          Zdolność kształtowania sumienia na podstawie przykazania miłości w Dekalogu i Ewangelii;

13.          Zdolność szukania płaszczyzn szerzenia dobra i królestwa Bożego w swoim środowisku;

14.          Kształtowanie osobowości (odpowiednio do wieku) na przykładzie wzoru święty;

15.          Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi;

16.          Kształtowanie świadomości przynależenia do społeczności Kościoła;

17.          Pogłębienie związku swojego życia z życiem Kościoła i odnajdywanie swojego miejsca w nim;

18.          Świadczenie codziennym życiem o włączeniu się w misyjne dzieło Kościoła.

 

Zadania nauki religii

 1.           Uświadamiać uczniom istnienie rzeczywistości religijnej;

 2.           Zakorzeniać wiarę w sferze emocjonalnej i wolitywnej;

 3.           Rozwijać w uczniach zaciekawienie i postawę otwartości na pozna­nie Jezusa;

 4.           Zapoznać z wybranymi wydarzeniami z historii zbawienia:

                                               – stworzenie świata, ludzi i aniołów,

                                               – grzech ludzi,

                                               – obietnica zbawienia,

                                               – prorocy przekazicie­lami obietnicy,

                                               – Jezus obiecanym Zbawicielem,

                                               – Kościół realizujący posłannictwo Chry­stusa,

                                               – Maryja Matką Chry­stusa i naszą;

 5.           Uświadomić owoce i zobowiązania wynikające z przyjęcia chrztu świętego;

 6.           Wprowadzać uczniów do pełnego uczestnictwa we Mszy świętej;

 7.           Wychować do systematycznego korzystania z sakramentów: pokuty i Eucharystii;

 8.           Wprowadzać w religijny wymiar przeżywanych świąt celem świa­domego spotkania z Jezusem w wydarzeniach zbawczych;

 9.           Zachęcać do uczestnictwa w nabożeństwach;

10.          Budzić ducha skupienia i uczyć prostego wyrażania wewnętrznych przeżyć;

11.          Uczyć podstawowych modlitw;

12.          Formować wrażliwe sumienie;

13.          Rozwijać postawę zaufania do Pana Boga i odpowiedzi na Jego wezwanie;

14.          Rozwijać postawę życzliwości i koleżeństwa wobec rówieśników;

15.          Rozwijać postawę szacunku wobec rodziców i innych dorosłych;

16.          Kształtować właściwe odniesienia do drugich: wdzięczność, goto­wość do dzielenia się z innymi, wzajemne obdarowywanie się, ale też przepraszanie;

17.          Uwrażliwiać na zagrożenie zdrowia własnego i innych;

18.          Uczyć właściwych postaw w stosunku do otaczającego środowiska, przyrody, uczyć samokontroli;

19.          Pomagać w kształtowaniu właściwej postawy wobec własnego ciała;

20.          Budzić przeświadczenie o rzeczywistości nadprzyrodzonej zapo­czątkowanej w chrześcijaninie na chrzcie świętym;

21.          Uświadomić wartość życia we wspólnocie i potrzebę właściwych w niej zachowań;

22.          Budować wspólnotę i jedność w klasie, rodzinie, parafii;

23.          Troszczyć się, by Jezus i Jego dzieło dotarło do wszystkich, którzy Go nie znają.

 

Treści

 

 1.           W codziennym życiu spotykamy kochającego Boga;

 2.           Zaufanie do Boga Ojca opiera się na wierze w Jezusa i w Ducha Świętego;

 3.           Zróżnicowanie światopoglądowe;

 4.           Bóg do nas mówi:

                                               – zaprasza do przyjaźni,

                                               – jest zawsze blisko nas,

                                               – obdarza łaską;

 5.           Jezus Słowem Boga do nas – Jego życie i zarys nauki;

 6.           Spotkanie Jezusa – „Boga z nami”:

                                               – publiczna działalność,

                                               – miłość jako podstawowa zasada życia i pojednania z Bogiem i ludź­mi,

                                               – Chrystus umarł i zmartwychwstał dla nas;

 7.           Jezus żyje w Kościele:

                                               – wybór Apostołów,

                                               – Duch Święty prowadzi i umacnia życie pierwot­nego Kościoła,

                                               – Eucharystia centrum życia Kościoła,

                                               – powtórne przyjście Pana;

 8.           Dzieło stworzenia przejawem miłości Bożej;

 9.           Dzieło odkupienia wyrazem bezgranicznej miłości;

10.          Rok liturgiczny: Adwent – Boże Narodzenie:

                                               – jego świętowanie,

                                               – aktualizacja,

                                               – źródło wiedzy o zbawieniu;

Wielki Post – misterium paschalne:

                                               – ludzie nie zawsze są wierni,

                                               – ofiara paschalna Chrystusa,

                                               – pokuta i sakrament pojednania drogą powrotu do Boga;

11.          Świętowanie Wielkanocy – świętowanie niedzieli;

12.          Eucharystia – sakrament jedności i miłości zbawczej, krzepiącej uczty, obecności Chrystusa;

13.          Nabożeństwa okresowe wyrazem pobożności Kościoła;

14.          Modlitwa rozmową ze spotkanym Jezusem;

15.          Maryja, Matka Jezusa i nasza, wzorem rozmodlenia (modlitwy, pieśni i piosenki);

16.          Modlitwa w Starym i Nowym Testamencie wzorem modlitwy czło­wieka wiary;

17.          Modlitwy liturgiczne i samodzielnie tworzone;

18.          Postawy wdzięczności, przeproszenia i przebaczenia;

19.          Wiara źródłem ludzkiej życzliwości, pogody ducha, radości;

20.          Jedność wyrazem poczucia braterstwa w Chrystusie;

21.          Dekalog wyrazem troskliwej miłości Boga wobec ludzi;

22.          Ewangelia miłości zasadą życia dzieci Bożych (przykazanie miłości, Błogosławieństwa);

23.          Przykłady życia według Ewangelii;

24.          Troska o dobro wspólne: klasowe, rodzinne, parafialne;

25.          Kościół „przestrzenią” gromadzenia się wspólnoty wierzących;

26.          Każdy ochrzczony ma swoje miejsce w Kościele;

27.          Co już teraz mogę uczynić dla Kościoła;

28.          Jezus posyła swoich uczniów na cały świat z ewangelią i obiecuje swoją asystencję.

 

 

2.3. Procedury osiągania celów (klasy 1-3)

                Katecheza uwzględniać musi właściwości etapu rozwojowego ucznia poszukując sposobów osiągnięcia celów. Ważne jest wykorzystanie własnej aktywności dziecka, by przez żywy udział i osobisty wysiłek przyswoiło sobie nowe treści kształcenia. Zadaniem katechety jest rozbudzanie moty­wacji oraz inspirowanie ciekawych sposobów asymilacji wiedzy. Istotną rolę pełnią w tym procesie metody wyzwalające działanie i oparte na nim (m.in. praca z obrazem, metody plastyczne, konstrukcyjno-praktyczne, eksponujące, wycieczka, zabawa, metody oparte na działaniu). Służą one poznawaniu i emocjonalnemu związaniu ucznia z prawdą. Dziecko nie po­trafi długo słuchać, uważać, rozumować. Należy mieć to na uwadze w sto­sowaniu podczas lekcji metod słownych. Jeśli już stosuje się opis, opowia­danie, pogadankę, muszą one dotyczyć konkretnych osób i wydarzeń.

                Celem działań katechetycznych w klasach 1-3 jest położenie większego nacisku na emocjonalne i wolitywne przylgnięcie do głoszonych treści. Do osiągnięcia tego celu służą takie metody, jak: inscenizacja, dramatyzacja, przedstawienie ról, zabawa, opowiadanie, opis, pogadanka wzbogacone pracą z obrazem; z metod liturgicznych należy wykorzystać: celebrację, adorację, procesję.

                W formowaniu postaw wiary i modlitwy ważną rolę pełni naśladownic­two. Stąd istotna jest postawa katechety oraz wzorce postaci biblijnych i świętych.

                Myślenie konkretno-obrazowe wymaga stosowania różnych metod pracy z obrazem, metod plastycznych oraz korzystanie z różnych środków audiowizual­nych. Wyzwalaniu radości służy stosowanie śpiewu i zabawy katechetycznej. Pamięć mechaniczna, zwłaszcza na początku nauki szkol­nej, winna być włączona do nauki prawd i zasad, sformułowań biblijnych, liturgicznych, modlitw.
Celem uspołecznienia ucznia, często do tej pory związanego jedynie z najbliższymi w rodzinie, należy stosować metody aktywizujące i budujące wspólnotę.

 

 

2.4. Współpraca środowisk

 

2.4.1. Rodzina

 

 1.           Rodzice są pierwszymi wychowawcami, a rodzina chrześci­jańska po­winna odzwierciedlać różne aspekty i funkcje życia całego Kościoła. Aby dobrze przygotować rodziców do podejmowania tych zadań wzglę­dem dzieci należy przewidzieć systematyczną współ­pracę kate­chety z rodzica­mi. Formy jej zależne będą od miejsco­wych tradycji oraz warunków szkol­nych;

 2.           Poprzez spotkania katechetyczne należy dążyć do stworze­nia kateche­zy rodzinnej, bez której trudno mówić o pełnym przygotowa­niu do życia chrześcijańskiego. W sytuacjach rodzin niepełnych (rozwód, separacja, związek niesakramentalny...) dyskretnie zachęcać oraz ukazywać możliwości rozwijania życia religijnego;

 3.           Czasem szczególnie sprzyjającym współpracy trzech środowisk (szko­ły, rodziny, parafii) jest okres przygotowania do pierwszego pełnego uczestnictwa we Mszy świętej (I spowiedź i I Komunia święta) oraz cały następny rok;

 4.           Spotkania z rodzicami winny wpisywać się w całokształt działań katechetycznych, a nie tylko pedagogizujących. Powinny być prowa­dzo­ne w formie warszta­tów, dialogu i wspólnej pracy. Dlatego należy je organizować dla rodziców jednej klasy, a przynajmniej jednego po­ziomu wiekowego;

                                               – podczas comiesięcznych spotkań z rodzicami dzieci kl. II należy dą­żyć do pogłębienia wiary przez odpowiednio dobraną tematykę (wiara i jej wyznawanie, znaki wiary, grzech i nawrócenie, zgroma­dzenie Eucharystyczne i udział w nim, przeżywanie codzienne chrześ­cijań­stwa) oraz przeżywanie Mszy świętych inicjacyjnych;

                                               – spotkania kwartalne (lub częstsze) rodziców dzieci pokomunijnych winny mieć charakter mistagogiczny, prowadzący do aktywnego i peł­nego zaangażowania w Eucharystię;

 5.           Spotkania takie należy organizować na terenie szkoły lub parafii, za­wsze w porozumieniu z władzami szkolnymi i ks. proboszczem.

 

 

2.4.2. Parafia

 

 1.           Pośrednie przygotowanie do sakramentów pokuty i Eucharystii doko­nuje się podczas nauki religii w szkole. Wprowadzenie zaś bezpo­średnie w misterium tych sakramentów winno dokonać się w parafii miejsca zamieszkania ucznia. Tam również powinna mieć miejsce tros­ka o uświęcenie, o pogłębienie życia eucharystycznego po I Ko­munii świętej. Parafia pozostaje bowiem najbardziej znaczącym miejs­cem katechezy;

 2.           W tym celu, uwzględniając tradycje diecezji i miejscowe warunki, na­leży organizować spotkania pastoralne o charakterze skrutyniów: Mszy świętych inicjacyjnych, nabożeństw związanych w przekazaniem zna­ków religijnych;

 3.           Szczególnie ważne jest angażowanie całych rodzin w formację pasto­ralno-liturgiczną dzieci (włączanie się w przygotowanie liturgii, cele­bracje obrzędowe, zaangażowanie się dzieci w grupy liturgiczne: mini­stranci, bielanki);

 4.           Uwzględnienie pogłębienia katechumenalnego przez organizację dni skupienia, rekolekcji, pielgrzymek wdzięczności, systematycznego na­bożeństwa pokutnego i sakramentu pojednania, rocznicy Dnia I Komu­nii świętej, w którym uczestniczą nie tylko rodziny dzieci, ale również przed­stawiciele całej parafii.

 

Uwaga:  Treści współpracy środowisk katechetycznych należy skorelo­wać z potrójną misją Chrystusa, w której rodzice i cała wspólnota pa­rafialna mają swój udział: misją profetyczną, kapłańską i pa­sterską.

 

 

 

 

3. Katecheza wprowadzająca w historię zbawienia – klasy 4-6

 

3.1. Charakterystyka dzieci klas 4-6 szkoły podstawo­wej

 

                Z uwagi na dwuetapowość edukacji w szkole dzieci w wieku 10-12 lat kwalifikowane są do drugiej fazy młodszego wieku szkolnego. Jest to okres preadolescencji, w którym zaczynają zachodzić radykalne zmiany fi­zyczne i psychiczne; rozpoczyna się dorastanie fizjologiczne, społeczne, emocjonalne i kulturowe dzieci. Okres ten związany jest z zaburzeniami równowagi nerwowej i emo­cjonalnej. Stwarza on sprzyjające podłoże do powstawania konflik­tów wewnętrznych i zewnętrznych. W tym wieku za­znacza się intensywny roz­wój umysłowy, emocjonalny i aktywności woli­cjonal­nej. Rozwój umysło­wy wyraża się w doskonaleniu wszystkich funk­cji po­znawczych. Wyższy poziom zaczynają wykazywać spostrzeżenia. Są do­kładniejsze, bogatsze w szczegóły, wielostronne w treści i bardziej świadomie ukierunkowane. Dzieci w tym wieku posługują się pamięcią logiczną zrywając z czysto mechanicznymi sposobami zapamiętywania. Centralne miejsce rozpoczy­nają odgrywać procesy umysłowe. Myślenie staje się hipotetyczno-dedukcyjne, a zdolność myślenia logicznego daje możliwość charaktery­stycznego krytycyzmu. Następuje też rozwój wyobra­żeń w połączeniu z fan­tazją, a także marzeń o charakterze życzeniowym. Aktywność nabiera coraz bardziej cech świa­domej i celowej działalności. W procesie kształtowania się woli powszech­nie obserwowa­nym zjawiskiem jest przekora. Przejawem aktyw­ności woli­cjonalnej jest potrzeba czynu, a z czasem potrzeba czynów nieprze­ciętnych.

                W tym wieku następuje rozluźnianie się więzów rodzinnych i zwiększa­nie się kontaktów poza domem. Zmienia się stosunek dzieci do najbliż­szych. Dochodzi do konfliktów między dorastającymi dziećmi a rodzicami. Autory­tety nie mają już takiego znaczenia jak wcześniej. Rozwój myślenia lo­gicznego sprzyja rozwojowi krytycyzmu i skłonności izolowania się. W życiu szkolnym i pozaszkolnym dużą rolę zaczynają odgrywać grupy rówieśnicze o charakterze nieraz destruktywnym. Przynależność do nich zaspokaja potrzebę przeżyć emocjonalnych, poznawania i samodziel­ności oraz kontaktów społecznych.

                Ważnym aspektem rozwoju dzieci klas 4-6 jest kształtowanie się stosunku do osób płci odmiennej. W tym okresie budzi się w nich cieka­wość płciowa, a jednocześnie ujawnia się ostry antagonizm pomiędzy oso­bami różnej płci. Skomplikowane procesy rozwojowe sprawiają, że dzieci mają wiele problemów z dostosowaniem swego postępowania do nowych zadań, sytuacji i ról społecznych. Zachowanie odbiega od stawia­nych wymogów i przybiera niepożądane formy. W związku z tym poja­wiają się trudności wychowawcze. Jest to początek okresu stwarzającego zagrożenia dla życia religijnego.

                Dziecko, które w tym okresie dobrze czuje się w świecie konkretów, może nie odczuwać potrzeby kontaktu z Bogiem. Dochodzi też do krytycz­nej oceny niektórych form religijnych i zachowań dorosłych, co może wpły­wać na zaniedbywanie praktyk religijnych. Będzie się to pogłębiało w kolejnej fazie rozwojowej. W tej sytuacji doświadczenie religijności najbliższego otoczenia rodzi się jako autentyczna potrzeba dziecka. Konkretny jeszcze sposób myślenia powoduje, że cechy osób znaczących, a przede wszystkim ojca i matki, mogą być przenoszone na obraz Boga. Z chrześcijańską wizją Boga pozo­stają w związku trzy istotne role spełniane przez ojca ziemskiego, a mia­nowicie: jest on nosicielem praw, wzorem, który się naśladuje oraz ukazującym możliwości rozwoju. W toku dalszego rozwoju psychicznego i religijnego dziecko może dystansować się od mechanicznego przypisywa­nia Bogu tego, co widziało u swoich rodzi­ców. Następuje też przechodzenie od religijności autorytar­nej do prób osobistego nawiązania kontaktu z Bogiem.

                W kształtowaniu postaw religijnych na tym etapie ważną do spełnienia rolę mają zespoły duszpasterskie działające tak na terenie szkoły, jak i parafii. Włączenie dzieci w ich działalność nie tylko zaspokaja silną w tym okresie potrzebę kontaktów społecznych i związków z grupą ró­wieś­niczą, ale stwarza warunki do ukształtowania właściwego obrazu Boga i dojrzałych postaw moralnych.

3.2. PODSTAWA PROGRAMOWA KATECHEZY WPROWADZAJĄCEJ W HISTORIĘ ZBAWIENIA – KLASY 4-6

SZKOŁY PODSTAWO­WEJ

 

3.2.1. Układ tabelaryczny

 

Zadania kate­che­zy wynika­jące z DOK	Cele kateche­tycz­ne	Zadania nauki religii	Treści	Osiągnięcia
Rozwijanie po­zna­nia wiary	1. Budzenie za­interesowania przesłaniem Bo­żym; 2. Uzdolnienie do odczytania w nauczaniu biblij­nym wez­wania Bożego dla swo­jego życia; 3. Przygotowanie do samodziel­nego odbioru tekstów; 4. Ukazywanie wiary jako po­mo­cy w zrozu­mie­niu swego życia i świata;	1. Wprowadzać w lekturę Pisma Świętego, kształ­tować umie­jęt­ność odbioru tekstów biblij­nych; 2. Zapoznawać z wybranymi frag­mentami Pisma Świętego Starego i Nowe­go Testa­mentu; 3. Motywować uczniów do po­znawania i przy­gotowywać do odbioru tekstów biblijnych; 4. Wprowadzić w podstawowe prawdy wiary Kościoła w opar­ciu o teksty bi­blijne; 5. Wprowadzić w związki Biblii, wiary i Kościoła z życiem narodu i kultury chrześ­ci­jańskiej;	1. Podstawowe wiadomości o Piśmie Świę­tym; 2.Bóg Ojciec objawiający swo­ją miłość w dzie­le stworzenia i dziejach narodu wybranego; 3. Tajemnica miłosierdzia Bożego; 4. Opatrzność Boża; 5. Życie i dzieło Jezusa Chrystu­sa; 6. Duch Święty w życiu Kościoła i chrześcijanina; 7. Prawda słowa Bożego odpo­wie­dzią na ludz­kie pytania i pomocą w kształtowaniu ludzkiego życia; 8. Chrześcijań­skie korzenie narodu polskiego i ich związek z dzisiej­szą kultu­rą;	1. Znajomość podstawowych fragmentów Pisma Świętego i ich przesłania; 2. Umiejętność odczytania prze­słania poznanych fragmentów biblijnych; 3. Umiejętność integrowania poznanych infor­macji z aktual­nymi wyzwania­mi; 4. Znajomość symboli wiary; 5. Znajomość religijnych ko­rze­ni wybranych elementów kul­tury polskiej;
Wychowanie liturgiczne	5. Zdobycie umiejęt­ności symbolizo­wania, czynnego, świa­domego i rados­nego włą­czenia się w liturgię Kościoła; 6. Pogłębione przeżywanie roku liturgicz­nego i sakramen­tów;	6. Pomóc w po­głębianiu prze­żywania roku li­turgicznego w łączności z po­dejmowany­mi praw­dami biblij­nymi; 7. Pomóc w ro­zumieniu litur­gii, a zwłaszcza Eucharystii; 8. Kształtować umiejętność symbolizowania; 9. Kształtować umiejętność czynnego, świa­domego i za­anga­żowanego włą­czania się w liturgię Koś­cioła;	9. Sakramenty jako spotkanie z Bogiem; 10. Eucharystia sakramentem miłości; 11. Liturgiczne świętowanie tajemnicy śmier­ci i zmartwych­wstania Jezusa Chrystusa; 12. Rok litur­gicz­ny – sens, war­tość, posta­wy, zwyczaje, powią­zanie z Biblią;	6. Znajomość istoty okresów liturgicznych, ich odczytywa­nie w kontekście biblij­nym i życia chrześcijańskie­go; 7. Znajomość symboliki litur­gicznej; 8. Aktywne ucze­stnictwo w Eu­charystii; 9. Znajomość istoty sakramen­tów;
Formacja moralna	7. Interpretacja ludzkiego (ucznia) do­świad­czenia w świetle wez­wania Bożego – kształ­towanie sumie­nia; 8. Kształtowanie refleksyjnej po­stawy wobec różnych sytuacji życiowych i zo­bowiązań mo­ralnych; 9. Pomoc w przygotowaniu do przemian okresu dojrzewa­nia;	10. Nabywać zdolność kształ­towania osobo­wości w świetle praw­dy biblijnej i rozwią­zywania stawia­nych pro­blemów; 11. Kształto­wać postawę odpo­wiedzial­ności oraz chrześcijań­skiego sumienia; 12. Wskazy­wać chrześci­jańskie moty­wy wybo­rów w codzien­nym życiu; 13. Kształto­wać refleksyj­ną po­stawę wobec różnych sytuacji życio­wych i zo­bowią­zań mo­ralnych; 14. Pomóc w bu­dowaniu syste­mu wartości oparte­go na wie­rze; 15. Pomóc w przygotowaniu do przemian okresu dojrzewa­nia i kształto­wać pozytyw­ny sto­sunek do daru płcio­wości;	13. Odkrywanie świata wartości; 14. Dekalog wyra­zem troski Boga o szczęście czło­wieka; 15. Błogosła­wień­stwa; 16. Kształto­wanie własnego sumie­nia, cha­rakteru; 17. Dojrzewanie psychofizyczne, duchowe, dar przekazywania życia; 18. Wartość oraz zagrożenia życia i zdrowia; 19. Wobec trud­nych sytuacji życiowych: cho­roba, cierpienie, śmierć; 20. Świętowanie i spędzanie wol­ne­go czasu po chrześcijańsku;	10. Zastoso­wanie wskazań prawa Bożego w kon­kretnych sytu­acjach życio­wych; 11. Umiejętność kształtowania własnego sumie­nia, osobowości, charakteru w oparciu o pra­wo Boże; 12. Umiejętność rozwiązywania podstawowych problemów wia­ry; 13. Hierarchi­zacja podstawo­wych wartości moralnych; 14. Ocena poglą­dów i postaw własnych i in­nych ludzi;
Nauczanie modli­twy	10. Gotowość otwarcia się na Boga w modli­twie;	16. Budzić po­stawę szacu­nku i zaufania Bogu; 17. Pogłębiać sposoby i ro­dzaje modlitwy w oparciu o przy­kłady bi­blijne; 18. Pogłębiać osobisty kon­takt z Bogiem w modlitwie;	21. Modlitwa jako podstawa życia ludzkiego; 22. Biblijne przy­kłady ludzi mo­dlitwy, jej sposo­bów i ro­dzajów;	15. Znajomość sposobów i ro­dzajów modlitwy oraz biblijnych wzorów modli­twy; 16. Umiejętność samodzielnego formułowania modlitw; 17. Postawa uznania błędu, przeproszenia, dziękczynienia, uwielbienia;
Wychowanie do życia we wspól­nocie	11. Poczucie przyna­leżności,  posiadanie włas­nego miejsca i odczytywanie własnych zadań w spo­łecz­ności Koś­cio­ła, naro­dzie, rodzinie, grupie szkolnej i koleżeńskiej; 12. Przyjęcie postawy moty­wu­jącej do odpo­wie­dzialnego ucze­stnictwa; 13. Kształto­wanie postawy odpo­wiedzial-noś­ci;	19. Otwierać na świat wartości stanowiących fundament relacji międzyludzkich; 20. Kształto­wać postawę odpo­wiedzial­ności z akcentem na zadania wobec: rodziny, klasy, szkoły, grupy rówieśniczej, Kościoła – pomóc w odnaj­dywaniu własne­go miejsca i za­dań; rozwijać poczucie przyna­leżności; 21. Wzmacniać właściwe rela­cje z rodziną; 22. Wspierać prawidłowy rozwój emocjo­nalny i spo­łecz­ny; 23. Kształto­wać postawę szacun­ku dla siebie i in­nych;	23. Świat war­tości fundamen­tem relacji mię­dzyludzkich; 24. Jedność mię­dzyludzka dzie­łem Ducha Świę­tego; 25. Podstawowe wspólnoty życia ucznia – posta­wy, prawa i obowiąz­ki;	18. Umiejętność rozwiązywania trudnych sytuacji w duchu chrześ­cijańskim; 19. Umiejętność reagowania na niewłaściwe zachowania; 20. Odczyty­wanie własnych zadań we wspól­nocie: rodzinnej, kościelnej, kole­żeńskiej, szkol­nej; 21. Umiejętność wyrażania włas­nych opinii;
Wprowadzenie do misji	14. Odpowie­dzialne podję­cie zadań w naj­bliż­szym oto­cze­niu; 15. Odnajdy­wanie własnego miejsca i zadań w życiu rodziny, szkoły, Kościoła i innych społecz­nościach; 16. Świadectwo życia; 17. Budowanie postawy świade­ctwa.	24. Kształto­wać postawę odpo­wiedzial­ności i podejmo­wania zadań w środo­wi­sku życio­wym; 25. Prowadzić do dostrzegania potrzeby budo­wania własnej wiary w łącz­ności z innymi – świa­dectwo życia.	26. Biblijne przy­kłady odpo­wiedzi na wez­wanie Boże; 27. Misja chrześ­ci­janina w Koś­ciele i świecie; 28. Zadania w ży­ciu społecz­nym: wobec ro­dziny, szkoły, grupy, Kościoła.	22. Zaangażowa­nie w różne formy apostol­stwa; 23. Postawa akceptacji i tole­rancji; 24. Znajomość biblijnych przy­kładów odpowie­dzi na Boże wezwanie.

 

 

3.2.2. Układ opisowy

Cele katechetyczne

 1.           Budzenie zainteresowania przesłaniem Bożym;

 2.           Uzdolnienie do odczytania w nauczaniu biblijnym wezwania Bożego dla swojego życia;

 3.           Przygotowanie do samodzielnego odbioru tekstów;

 4.           Ukazywanie wiary jako pomocy w zrozumieniu swego życia i świata;

 5.           Zdobycie umiejętności symbolizowania, czynnego, świado­mego i ra­dosnego włączenia się w liturgię Kościoła;

 6.           Pogłębione przeżywanie roku liturgicznego i sakramentów;

 7.           Interpretacja ludzkiego (ucznia) doświadczenia w świetle wezwania Bożego – kształtowanie sumienia;

 8.           Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec różnych sytuacji życiowych i zobowiązań moralnych;

 9.           Pomoc w przygotowaniu do przemian okresu dojrzewania;

10.          Gotowość otwarcia się na Boga w modlitwie;

11.          Poczucie przynależności, posiadanie własnego miejsca i odczytywanie własnych zadań w spo­łeczności Kościoła, narodzie, rodzinie, grupie szkolnej i koleżeń­skiej;

12.          Przyjęcie postawy motywującej do odpowiedzialnego uczestnictwa;

13.          Kształtowanie postawy odpowiedzial­ności;

14.          Odpowiedzialne podjęcie zadań w najbliższym otoczeniu;

15.          Odnajdywanie własnego miejsca i zadań w życiu rodziny, szkoły, Kościoła i innych społecznościach.

16.          Świadectwo życia;

17.          Budowanie postawy świadectwa.

 

Zadania nauki religii

 

 1.           Wprowadzać w lekturę Pisma Świętego, kształtować umiejętność odbioru tekstów biblijnych;

 2.           Zapoznawać z wybranymi fragmentami Pisma Świętego Starego i No­wego Testamentu;

 3.           Motywować uczniów do poznawania i przygotować do odbioru tekstów biblijnych;

 4.           Wprowadzić w podstawowe prawdy wiary Kościoła w oparciu o teksty biblijne;

 5.           Wprowadzić w związki Biblii, wiary i Kościoła z życiem narodu i kultury chrześcijańskiej;

 6.           Pomóc w pogłębianiu przeżywania roku liturgicznego w łączności z podejmowanymi prawdami biblijnymi;

 7.           Pomóc w rozumieniu liturgii, a zwłaszcza Eucharystii;

 8.           Kształtować umiejętność symbolizowania;

 9.           Kształtować umiejętność czynnego, świadomego i zaangażowanego włączania się w liturgię Kościoła;

10.          Nabywać zdolność kształtowania osobowości w świetle prawdy biblijnej i rozwiązywania stawianych problemów;

11.          Kształtować postawę odpowiedzialności oraz chrześcijańskiego su­mienia;

12.          Wskazywać chrześcijańskie motywy wyborów w codziennym życiu;

13.          Kształtować refleksyjną postawę wobec różnych sytuacji życiowych i zobowiązań moralnych;

14.          Pomóc w budowaniu systemu wartości opartego na wierze;

15.          Pomóc w przygotowaniu do przemian okresu dojrzewania i kształto­wać pozytywny stosunek do daru płciowości;

16.          Budzić postawę szacunku i zaufania Bogu;

17.          Pogłębiać sposoby i rodzaje modlitwy w oparciu o przykłady biblijne;

18.          Pogłębiać osobisty kontakt z Bogiem w modlitwie;

19.          Otwierać na świat wartości stanowiących fundament relacji między­ludzkich;

20.          Kształtować postawę odpowiedzialności z akcentem na zadania wo­bec: rodziny, klasy, szkoły, grupy rówieśniczej, Kościoła – pomóc w od­najdywaniu własnego miejsca i zadań; rozwijać poczucie przynależ­ności;

21.          Wzmacniać właściwe relacje z rodziną;

22.          Wspierać prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny;

23.          Kształtować postawę szacunku dla siebie i innych;

24.          Kształtować postawę odpowiedzialności i podejmowania zadań w środowisku życiowym;

25.          Prowadzić do dostrzegania potrzeby budowania własnej wiary w łącz­ności z innymi – świadectwo życia.

 

Treści

 1.           Podstawowe wiadomości o Piśmie Świętym;

 2.           Bóg Ojciec objawiający swoją miłość w dziele stworzenia i dziejach narodu wybranego;

 3.           Tajemnica miłosierdzia Bożego;

 4.           Opatrzność Boża;

 5.           Życie i dzieło Jezusa Chrystusa;

 6.           Duch Święty w życiu Kościoła i chrześcijanina;

 7.           Prawda słowa Bożego odpowiedzią na ludzkie pytania i pomocą w kształtowaniu ludzkiego życia;

 8.           Chrześcijańskie korzenie narodu polskiego i ich związek z dzisiejszą kulturą;

 9.           Sakramenty jako spotkanie z Bogiem;

10.          Eucharystia sakramentem miłości;

11.          Liturgiczne świętowanie tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa;

12.          Rok liturgiczny – sens, wartość, postawy, zwyczaje, powiązanie z Biblią;

13.          Odkrywanie świata wartości;

14.          Dekalog wyrazem troski Boga o szczęście człowieka;

15.          Błogosławieństwa;

16.          Kształtowanie własnego sumienia, charakteru;

17.          Dojrzewanie psychofizyczne, duchowe, dar przekazywania życia;

18.          Wartość oraz zagrożenia życia i zdrowia;

19.          Wobec trudnych sytuacji życiowych: choroba, cierpienie, śmierć;

20.          Świętowanie i spędzanie wolnego czasu po chrześcijańsku;

21.          Modlitwa jako podstawa życia ludzkiego;

22.          Biblijne przykłady ludzi modlitwy, jej sposobów i rodzajów;

23.          Świat wartości fundamentem relacji międzyludzkich;

24.          Jedność międzyludzka dziełem Ducha Świętego;

25.          Podstawowe wspólnoty życia ucznia – postawy, prawa i obowiązki;

26.          Biblijne przykłady odpowiedzi na wezwanie Boże;

27.          Misja chrześcijanina w Kościele i świecie;

28.          Zadania w życiu społecznym: wobec rodziny, szkoły, grupy, Kościoła.

 

Osiągnięcia

 

 1.           Znajomość podstawowych fragmentów Pisma Świętego i ich przesła­nia;

 2.           Umiejętność odczytania przesłania poznanych fragmentów biblijnych;

 3.           Umiejętność integrowania poznanych informacji z aktualnymi wyzwa­niami;

 4.           Znajomość symboli wiary;

 5.           Znajomość religijnych korzeni wybranych elementów kultury polskiej;

 6.           Znajomość istoty okresów liturgicznych, ich odczytywanie w kontek­ście biblijnym i życia chrześcijańskiego;

 7.           Znajomość symboliki liturgicznej;

 8.           Aktywne uczestnictwo w Eucharystii;

 9.           Znajomość istoty sakramentów;

10.          Zastosowanie wskazań prawa Bożego w konkretnych sytuacjach życiowych;

11.          Umiejętność kształtowania własnego sumienia, osobowości, charakteru w oparciu o prawo Boże;

12.          Umiejętność rozwiązywania podstawowych problemów wiary;

13.          Hierarchizacja podstawowych wartości moralnych;

14.          Ocena poglądów i postaw własnych i innych ludzi;

15.          Znajomość sposobów i rodzajów modlitwy oraz biblijnych wzorów modlitwy;

16.          Umiejętność samodzielnego formułowania modlitw;

17.          Postawa uznania błędu, przeproszenia, dziękczynienia, uwielbienia;

18.          Umiejętność rozwiązywania trudnych sytuacji w duchu chrześcijań­skim;

19.          Umiejętność reagowania na niewłaściwe zachowania;

20.          Odczytywanie własnych zadań we wspólnocie: rodzinnej, kościelnej, koleżeńskiej, szkolnej;

21.          Umiejętność wyrażania własnych opinii;

22.          Zaangażowanie w różne formy apostolstwa;

23.          Postawa akceptacji i tolerancji;

24.          Znajomość biblijnych przykładów odpowiedzi na Boże wezwanie.

 

 

 

 

3.3. Procedury osiągania celów (klasy 4-6)

 

                Uwzględnienie specyfiki rozwojowej ucznia 10-12 letniego wymaga do­boru odpowiednich oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych wykorzy­stując i włączając w proces katechetyczny predyspozycje ucznia. Po­dejmując zadanie pogłębienia wiedzy religijnej i jej systematyzacji, nauka religii winna akcentować podawanie i pogłębianie wiadomości reli­gijnych, zmierzać do ich systematyzacji, hierarchizacji, budzić zaintereso­wanie pro­blemami religijnymi, kształtować umiejętności. Pomocne w rea­lizacji tych zadań okazują się zarówno metody podające, jak i poszukujące. Ich sku­teczność zwiększa się w połączeniu z metodami pracy z obrazem, środka­mi audiowizualnymi tym bardziej, że w pierwszej fazie omawianego prze­działu wiekowego dziecko charakteryzuje jeszcze myślenie kon­kretno­obrazowe. Ważne jest aktywizowanie uwagi przez urozmaicone treści na­uczania i różnorodność stosowanych metod.

                Drogą rozwoju zainteresowań religijnych jest pobudzanie ucznia do zainteresowania aktualnymi wydarzeniami w życiu Kościoła, przeżywany­mi okresami roku liturgicznego, wnikania w przeszłość, włączenie do grup duszpasterskich czy kół zainteresowań. Na tym etapie edukacyjnym histo­ria wiary i Kościoła winna być przedstawiana jako wydarzenia interwencji Boga.

                Uczniowie w tym wieku łatwo identyfikują się z bohaterami. Wycho­dząc naprzeciw tym zainteresowaniom, katecheza winna dostarczać im wzorców osobowych, przykładów konsekwencji życia wiarą. Uczeń prag­nie głębszego uzasadnienia wiary; gotów jest podjąć trud szukania. Stąd istotne jest wykorzystywanie metod poszukujących, proble­mowych, moty­wujących, które służą kształtowaniu umiejętności. Przy sto­sowaniu tego rodzaju metod katecheta musi liczyć się z możliwoś­ciami ucznia. Wyko­rzystane elementy metod liturgicznych i medytacyjnych winny służyć wprowadzeniu w liturgię i modlitwę.

 

 

 

 

3.4. Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi i ścieżkami przedmioto­wymi

 

3.4.1. Przedmioty szkolne

 

                Język polski

 

Treści:

•              Pojęcia nadawcy i odbiorcy, sposoby rozpoznawania intencji wypowie­dzi;

•              Właściwości opowiadania, opisu, dialogu oraz prostych form użytko­wych;

•              Związki znaczeniowe miedzy wyrazami;

•              Pojęcia: fikcja literacka, świat przedstawiony, nadawca, przedmiot mó­wiący, narracja, przenośnia, rytm;

•              Różnice między językiem potocznym a językiem literatury oraz językiem regionu;

•              Terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy, rym, zwrotka, refren, baśń, opowiadanie, powieść, proza, poezja;

•              Terminy związane z przekazami ikonicznymi, radiem, telewizją, filmem, teatrem, prasą;

•              Lektury.

 

                Historia i społeczeństwo

 

Treści:

•              Ja i inni. Moja postawa wobec innych. Koleżeństwo, przyjaźń, miłość. Prawa moje i prawa innych. Stosunek do środowiska przyrodniczego i kulturowego;

•              Ja i inni. Wolność osobista a przewidywanie konsekwencji własnych zachowań, odpowiedzialność i obowiązki. Wzorce osobowe – wybrane po­stacie historyczne i współczesne;

•              Wartości: prawda, dobro, sprawiedliwość i piękno w otaczającym świe­cie;

•              Społeczeństwo. Postawy prospołeczne i aspołeczne;

•              Moja ojczyzna. Wydarzenia i osoby o zasadniczym znaczeniu dla losów narodu i państwa polskiego (chrzest Polski, potop szwedzki, Konstytucja 3 Maja, walka o niepodległość);

•              Mój krąg cywilizacyjno-kulturowy. Wybrane zagadnienia z kręgu kultury antycznej oraz dziejów Europy. Śródziemnomorskie korzenie wybranych elementów kultury polskiej;

•              Symbole i święta narodowe, religijne.

 

                Sztuka (plastyka, muzyka)

 

Treści:

•              Różnorodność muzyki ojczystej, w tym regionalnej;

•              Kontakt z dziełami sztuki plastycznej – pomniki, galerie, muzea;

•              Środki wyrazu plastycznego i działania plastyczne w różnych materia­łach, technikach i formach.

 

                Przyroda

 

Treści:

•              Złożoność świata żywego;

•              Czynności życiowe człowieka, etapy rozwoju człowieka ze szczególnym uwzględnieniem dojrzewania biologicznego, zasady higieny;

•              Ziemia w układzie słonecznym.

 

 

3.4.2. Ścieżki edukacyjne

 

                Edukacja prozdrowotna

 

Treści:

•              Higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca pracy i wypoczynku;

•              Bezpieczeństwo na drodze, podczas gier i zabaw ruchowych;

•              Rozpoznawanie własnych mocnych i słabych stron, zalet i wad; kształ­towanie właściwego stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji; radzenie sobie w sytuacjach trudnych i umiejętność szukania po­mocy; zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu;

•              Podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich;

•              Problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i star­szych;

•              Przyczyny (namawianie i presja ze strony osób) i skutki używania środ­ków psychoaktywnych i nadużywania leków oraz innych nałogów (klasa VI).

 

                Edukacja ekologiczna

 

Treści:

•              Przykłady miejsc z najbliższego otoczenia, w których obserwuje się korzystne i niekorzystne zmiany zachodzące w środowisku przyrodni­czym;

•              Degradacja środowiska – przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi;

•              Obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności bio­logicznej; zasady zachowania się na obszarach chronionych.

 

                Edukacja czytelnicza i medialna

Treści:

•              Dzieje pisma, książki, prasy i przekazów medialnych;

•              Wydawnictwa informacyjne. Literatura popularnonaukowa. Czasopisma dziecięce i młodzieżowe;

•              Komunikacja werbalna i niewerbalna; bezpośrednia i medialna;

•              Selektywność doboru informacji w środkach masowego przekazu;

•              Informacja czy perswazja? Jawne i niejawne funkcje środków masowej komunikacji we współczesnym społeczeństwie informacyjnym.

 

                Wychowanie do życia w społeczeństwie

 

a) Wychowanie do życia w rodzinie

 

Treści:

•              Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w ro­dzinie;

•              Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie wolnego czasu;

•              Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie; konflikty i ich rozwiązywanie;

•              Macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy i funk­cjonowania układu rozrodczego człowieka;

•              Ciąża, rozwój dziecka przed urodzeniem, poród, przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny;

•              Różnice i podobieństwa miedzy chłopcami i dziewczętami. Identyfikacja z własną płcią. Akceptacja i szacunek dla ciała;

•              Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania. Zróżnicowane, indy­widualne tempo rozwoju;

•              Higiena okresu dojrzewania;

•              Prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa; postawy aser­tywne;

•              Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia;

•              Mass media: zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów i programów TV;

•              Odpowiedzialność za własny rozwój – samowychowanie.

 

b) Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie

 

Treści:

•              Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa, szkoły;

•              Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny;

•              Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje;

•              Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu, kraju.

 

c) Wychowanie patriotyczne i obywatelskie

 

Treści:

•              Sylwetki wielkich Polaków;

•              Jednostka i grupa. Życie w grupie (więzi, wartości, role, podejmowanie decyzji, konflikty, negocjacje);

•              Jednostka, społeczeństwo, naród, państwo;

•              Wartości i normy życia społecznego. Kategoria dobra wspólnego. Patrio­tyzm. Kultura społeczna i polityczna.

 

3.5. Współpraca środowisk

 

3.5.1. Rodzina

 

1.            Oddziaływanie katechetyczne, podobnie jak w klasach 1-3, nie osiąg­nie zamierzonych celów bez współpracy z rodzicami.

2.             Dołożenie starań, by pewne formy spotkań i współpracy były podejmo­wane przez wszystkie lata nauki. Częstotliwość ich i charakter winny być uzależnione od warunków diecezji.

3.             Tematyka spotkań winna być analogiczna do podejmowanej podczas lekcji religii dzieci i wzbogacona o kwestie związane z ich wychowa­niem.

 

 

3.5.2. Parafia

 

1.             Ukazywanie miejsca, roli i zadań dzieci w parafii, związanie ich z liturgią i duszpasterstwem wymaga ożywienia form duszpasterskiego oddziały­wa­nia, wspomagającego lekcje religii w postaci grup duszpaste­rskich, kół zainteresowań działających na terenie szkoły lub parafii.

2.             Należy dążyć do tego, aby szkolne lekcje religii prowadziły do czyn­nego udziału dzieci w liturgii i systematycznego korzystania z sakra­mentów świętych.

3.            Szansą, którą należy dobrze wy­korzystać przez dobrą organizację, jest czas rekolekcji wielkopostnych.

4.             Przygotowując uczniów do realizacji celów nauki religii w klasach 4-6, na początku klasy czwartej należy urządzić nabożeństwo z prze­kazaniem egzemplarza Pisma Świętego, a na zakończenie klasy szóstej należy im wręczyć tekst wyznania wiary.